Í ár eru liðin 100 ár frá því að Listvinafélag Íslands var stofnað í Reykjavík. Af því tilefni efnir Listfræðafélag Íslands til hádegisfyrirlestra um Listvinafélagið og efni tengd því í lestrarsal Safnahússins við Hverfisgötu, vorið 2016.
Fyrirlesarar eru félagsmenn Listfræðafélags Íslands og eru allir velkomnir.

Þriðji fyrirlesturinn í röðinni verður haldinn miðvikudaginn 13. apríl, kl. 12–13 í Safnahúsinu við Hverfisgötu.
Þar flytur Jón Proppé, listheimspekingur, erindi sem ber titilinn „Heimskulegt klessuverk“ eða „reglulegt listaverk“: Orðræðan um myndlist fyrir hundrað árum.

Jón mun í fyrirlestrinum reyna að opna glugga inn í umræðuna um myndlist á fyrstu áratugum tuttugustu aldar, bæði fyrir og eftir að Listvinafélagið var stofnað árið 1919. Á þessum tíma urðu mikil umskipti á Íslandi, í stjórnmálum, efnahagslífi og menningarstarfsemi. Fram kom allstór hópur listamanna sem vakti gríðarlega athygli. Áhuginn var mikill og nýjustu verk listamannanna til umræða meðal almennings og í blöðum og tímaritum, sérstaklega auðvitað í Reykjavík sem stækkaði ört og fékk á sig yfirbragð alvöru borgarsamfélags. Þetta gerðist svo hratt að allt var eins og nýtt fyrir fólki – að undanskildum þeim örfáu sem höfðu haft efni og tök á því að ferðast til annara landa. Fólk fékk að hlýða á sinfóníska tónlist í fyrsta skipi, kynntist módernískum bókmenntum og fékk nýja sýn á umhverfi sitt gegnum verk málara og myndhöggvara. Stofnun Listvinafélagsins er skýrt dæmi um þennan mikla áhuga.
Öll umræðan um listir endurspeglar líka áhugann en til að skilja það sem var að gerast þurfum við að skoða þessa umræðu nánar. Þegar betur er að gáð sjáum við að hún er mjög lituð af alls konar pólitík, samfélagslegri pólitík og menningarpólitík. Þjóðin var margklofin í afstöðu til nær allra þeirra mála sem vörðuð framtíð landsins: Hvort hér ætti að byggja upp borgarsamfélag eða halda fólki í sveitinni, hvort verslun ætti að vera frjáls eða ríkisstýrð, hvort sækja ætti sjálfstæði og þá hvernig, hvort konur ættu að fá að kjósa, o.s.frv. Allt þetta má sjá speglast í umræðunni um listir, sérstaklega myndlist og bókmenntir. Fólk greindi ekki bara á um það hvaða listaverk væru falleg eða skemmtileg heldur um sjálfan tilgang og tilverurétt listgreinanna. Mörg af þessum ágreiningsefnum lifa enn í dag þótt mikið sé líka breytt og því er mikilvægt að reyna að skoða nánar hvernig umræðan varð til, einmitt þegar íslenskt nútímasamfélag var að byrja að mótast.

Jón Proppé,  listheimspekingur er sjálfstætt starfandi fræðimaður og sýningarstjóri.

_______________________

Safnahúsið tengist beint sögu Lisvinafélagsins, en bókasafn félagsins var um árabil í Safnahúsinu í umsjón Matthíasar Þórðarsonar, þjóðminjavarðar og ritara félagsins. Listvinafélagið lognaðis út af árið 1932 en á starfstíma sínum var það öflugur félagsskapur sem átti mikilvægan þátt í að auka þekkingi og áhuga á myndlist hér á landi og gera myndlist aðgengilega fyrir almenningi. Það er því vel við hæfi að minnast 100 ára afmælis félagsins með fyrirlestraröð þar sem fjallað er um íslenska myndlist, í húsi sem hýsir sýninguna Sjónarhorn, sem veitir innsýn í íslenskan myndheim fyrr og nú.

_______________________

Listfræðafélag Íslands, sem stendur á bak við fyrirlestrana, var formlega stofnað í maí árið 2009 af hópi listfræðinga, sýningarstjóra og annarra fagaðila á sviði listfræða á Íslandi. Félagsmenn eru um 60. Félagið leysti af hólmi eldra félag, Félag listfræðinga, sem var stofnað árið 1984 en hætti starfsemi upp úr aldamótum. Frá upphafi hefur markmið Listfræðafélags Íslands verið að efla samvinnu þeirra sem starfa á sviði listfræða, að stuðla að listfræðirannsóknum og miðlun þeirra til almennings og að efla kennslu á sviði listfræði. Félagið skipar fulltrúa í opinberar nefndir og ráð eins og Myndlistarráð og á einnig fulltrúa í stjórn Sambands norrænna listfræðinga. Frá upphafi hefur félagið staðið fyrir reglulegum fundum félagsmanna en það hefur einnig skipulagt opinber málþing, í samstarfi við listastofnanir á höfuðborgarsvæðinu, þar sem rannsóknir á sviði listfræða hafa verið kynntar almenningi. Vorið 2015 stóð félagið að viðamikilli ráðstefnu listfræðinga á Norðurlöndum, NORDIK 2015, sem þá var haldin í fyrsta sinn í Reykjavík.